Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) (διεθνώς Attention Deficit Hyperactivity Disorder – ADHD) – είναι μια από τις συχνότερες διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, σε μεγάλο ποσοστό και στην ενήλικη ζωή.
Στην Μεγάλη Βρετανία, σε μελέτη που συμμετείχαν 10.438 παιδιά, σε ηλικία 5-15 ετών, βρέθηκε ότι 3,62% των αγοριών και 0,85% των κοριτσιών είχαν ΔΕΠΥ (Ford et al., 2003). Στην Ελλάδα, από τις ελάχιστες μελέτες καταγραφής επιπολασμού της διαταραχής, το 2010 σε 603 παιδιά ηλικίας 6-11 ετών στην Αθήνα, βρέθηκαν ποσοστά 8% για τα αγόρια και 3,8% για τα κορίτσια (Skounti et al, 2010).
Ενδείξεις και συμπτώματα
Τα κύρια χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ είναι:
- Απροσεξία δηλ. το άτομο φεύγει από το στόχο του, στερείται επιμονής, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και είναι αποδιοργανωμένο.
- Υπερδραστηριότητα, που σημαίνει ότι το άτομο φαίνεται να κινείται συνεχώς, ακόμα και σε καταστάσεις που δεν είναι αναμενόμενο. Ή έχει πολλά νεύρα και λογόρροια.
- Παρορμητικότητα, που σημαίνει ότι το άτομο κάνει βιαστικές κινήσεις χωρίς σκέψη και που μπορεί να του προκαλέσουν σωματική βλάβη. Ένα παρορμητικό άτομο μπορεί να είναι κοινωνικά ενοχλητικό, διακόπτοντας υπερβολικά τους συνομιλητές του.
Παράγοντες κινδύνου
Δεν υπάρχει κάποια σαφής αιτία. Φαίνεται ότι κάποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση της ΔΕΠΥ:
- Γονίδια
- Κάπνισμα, κατάχρηση αλκοόλ
- Έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
- Τραυματισμοί στο κεφάλι
- Χαμηλό βάρος γέννησης
Αντιμετώπιση και θεραπεία
Επί του παρόντος, οι διαθέσιμες θεραπείες βοηθούν στη ελάττωση των συμπτωμάτων και τη βελτίωση της λειτουργικότητας των ασθενών.
Φάρμακα
Στην Ελλάδα είναι εγκεκριμένα 2 φάρμακα για την ΔΕΠΥ, η μεθυλοφαινιδάτη και η ατομοξετίνη.
Η μεθυλοφαινιδάτη, ως διεγέρτης του κεντρικού νευρικού συστήματος, φαίνεται ότι διεγείρει ένα μέρος του εγκεφάλου που αλλάζει τις ψυχικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις. Η δράση της ξεκινά σχεδόν αμέσως μετά την λήψη και δεν λαμβάνεται καθημερινά.
Η ατομοξετίνη αυξάνει την ποσότητα νοραδρεναλίνης του εγκεφάλου μας. Η νοραδρεναλίνη είναι η ουσία που περνά μηνύματα μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων και η αύξησή της, με τη βοήθεια της ατομοξετίνης, συντελεί στη βελτίωση της συγκέντρωσης και του αυτοελέγχου.Λαμβάνεται καθημερινά.
Ψυχοθεραπεία
Βοηθά τα παιδιά με τη διαταραχή και τους γονείς τους ώστε να ξεπερνούν τα καθημερινά προβλήματα.
Η θεραπεία συμπεριφοράς είναι ένας τύπος ψυχοθεραπείας που στοχεύει να βοηθήσει ένα άτομο να αλλάξει τη συμπεριφορά του. Διδάσκει το άτομο πώς:
- να παρακολουθεί τη δικιά του συμπεριφορά
- να δίνει στον εαυτό του έπαινο ή ανταμοιβή για να ενεργήσει με έναν επιθυμητό τρόπο, όπως έλεγχο του θυμού ή σκέψη πριν την πράξη.
Η θεραπεία οικογένειας μπορεί να βοηθήσει τα μέλη της οικογένειας και τους συζύγους να βρουν καλύτερους τρόπους για να χειριστούν τις καταστροφικές συμπεριφορές, να ενθαρρύνουν τις αλλαγές συμπεριφοράς και να βελτιώσουν τις αλληλεπιδράσεις με τον ασθενή.
Εκπαίδευση και εξάσκηση
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ χρειάζονται καθοδήγηση και κατανόηση από τους γονείς, τις οικογένειες και τους δασκάλους για να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να πετύχουν. Οι γονείς και τα παιδιά μπορεί να χρειαστούν ειδική βοήθεια για να ξεπεράσουν τα αρνητικά συναισθήματα. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να εκπαιδεύσουν τους γονείς για τη ΔΕΠΥ και το πώς επηρεάζει μια οικογένεια.
Η εκπαίδευση γονικής συμπεριφοράς διδάσκει δεξιότητες στους γονείς για να ενθαρρύνουν και να επιβραβεύουν τις θετικές συμπεριφορές στα παιδιά τους. Μαθαίνουν οι γονείς να χρησιμοποιούν ένα σύστημα ανταμοιβών και συνεπειών για να αλλάξουν τη συμπεριφορά ενός παιδιού.
Οι τεχνικές διαχείρισης του άγχους μπορούν να ωφελήσουν τους γονείς των παιδιών με ΔΕΠΥ. Αυξάνουν την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν την απογοήτευση, ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται ήρεμα στη συμπεριφορά του παιδιού τους.
Οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς και τις οικογένειες να συνδεθούν με άλλους που έχουν παρόμοια προβλήματα και ανησυχίες. Συναντώνται τακτικά, μοιράζονται απογοητεύσεις και επιτυχίες και ανταλλάσσουν πληροφορίες.
Συμβουλές βοήθειας παιδιών με ΔΕΠΥ
Γονείς και εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν παιδιά με ΔΕΠΥ, κάνοντας κάποιια απλά πράγματα:
- Διατηρώντας ρουτίνες και πρόγραμμα. Διατηρείστε την ίδια ρουτίνα καθημερινά, από την ώρα αφύπνισης μέχρι την ώρα του ύπνου.
- Οργανώνοντας τα καθημερινά αντικείμενα. Ρούχα, παιγνίδια στο ίδιο μέρος σταθερά.
- Να είστε σαφείς και ξεκάθαροι στο λόγο. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ πρέπει να καταλαβαίνουν αυτό που τους ζητάτε.
- Εκφράζοντας τον θαυμασμό σας ή δίνοντας ανταμοιβή, όταν ακολουθούνται οι κανόνες. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ περιμένουν την κριτική σας. Αναζητήστε τη σωστή συμπεριφορά και ανταμείψτε τη.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με το:
Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
Ιωάννης Α. Παναγιωτόπουλος