Έχω τρελαθεί με τις ώρες ύπνου του μωρού μου, δεν ξέρω τι να κάνω. Βοηθήστε με γιατί αλλιώς…
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Να ξεχωρίσουμε τις συνήθειες ύπνου κατά ηλικίες γιατί διαφέρουν μεταξύ τους. Και προπαντός ψυχραιμία…
0-3 μηνών
Τα νεογέννητα κοιμούνται αρκετά – περίπου 17 με 18 ώρες την ημέρα για τις πρώτες εβδομάδες και 15 ώρες την ημέρα από τον 3ο μήνα. Αλλά σχεδόν ποτέ δεν κοιμούνται για περισσότερο από 3 με 4 ώρες τη φορά, μέρα ή νύχτα. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται να απολαύσετε ύπνο χωρίς διακοπή. Τη νύχτα θα πρέπει να σηκώνεστε για να ταΐσετε και να αλλάξετε το μωρό σας ενώ τη μέρα θα πρέπει να παίζετε μαζί του. Και ενώ μερικά νεογνά αρχίζουν και κοιμούνται όλη τη νύχτα από την ηλικία των 8 εβδομάδων, τα περισσότερα μωρά φτάνουν 5 ή 6 μηνών για να τα καταφέρουν. Μπορείτε να βοηθήσετε το μωρό σας να φτάσει νωρίτερα στο κατόρθωμα αυτό διδάσκοντας του καλές συνήθειες ύπνου από την αρχή.
Σ’ αυτή την ηλικία, τα παρακάτω είναι οι καλύτερες ενέργειες που θα βοηθήσουν το μωρό σας να αποκτήσει καλές συνήθειες:
- Για τις πρώτες 6 με 8 εβδομάδες, το μωρό σας δεν θα μπορεί να μείνει ξύπνιο περισσότερο από 2 ώρες τη φορά. Αν περιμένετε παραπάνω για να το βάλετε να κοιμηθεί, θα κουραστεί και δεν θα κοιμηθεί πολύ καλά. Παρατηρείτε το μωρό σας για σημάδια ύπνου. Τρίβει τα ματάκια του, πιάνει το αυτάκι του ή αρχίζουν να φαίνονται αδροί σκούροι κύκλοι κάτω από τα ματάκια του; Όταν παρατηρείστε αυτά ή άλλα σημάδια υπνηλίας, πηγαίνετε το κατευθείαν στο κρεβατάκι του. Πολύ σύντομα θα αναπτύξετε την 6η αίσθηση σχετικά με τους καθημερινούς ρυθμούς του μωρού σας και ενστικτωδώς θα γνωρίζετε πότε θα είναι έτοιμο για έναν υπνάκο.
- Μερικά νεογνά είναι «κουκουβάγιες» και θα ξυπνούν ακριβώς τότε που δεν θέλετε. Για τις πρώτες μέρες δεν θα μπορείτε να κάνετε πολλά. Μόλις όμως το μωρό σας γίνει 2 εβδομάδων περίπου, αρχίστε να του μαθαίνετε να ξεχωρίζει τη νύχτα από τη μέρα. Όταν είναι ξύπνιο κατά τη διάρκεια της ημέρας, να παίζετε μαζί του όσο το δυνατόν περισσότερο, έχετε το σπίτι και το δωμάτιο του φωτεινό και μη μειώνετε συνήθεις θορύβους της ημέρας όπως τηλέφωνο, TV ή πλυντήριο. Αν συνηθίζει να κοιμάται κατά τη διάρκεια των γευμάτων, ξυπνήστε το. Τη νύχτα μη παίζετε μαζί του όταν πηγαίνετε στο δωμάτιο του για να το ταΐσετε. Κρατήστε τα φώτα και το θόρυβο χαμηλά και μη σπαταλάτε πολύ χρόνο μιλώντας του. Σε λίγο χρόνο θα αρχίσει να καταλαβαίνει πως το βράδυ είναι ώρα για ύπνο.
- Όταν θα φτάσει 6 με 8 εβδομάδων, αρχίστε να δίνετε στο μωρό σας την ευκαιρία να κοιμάται μόνο του. Πώς; Βάλτε το στο κρεβατάκι του όταν νυστάζει αλλά είναι ακόμα ξύπνιο σε αντίθεση με το νανούρισμα στην αγκαλιά σας. Πολλοί γονείς πιστεύουν πως το νανούρισμα στην αγκαλιά τους δεν επηρεάζει σ’ αυτή την ηλικία όμως απατώνται. Τα μωρά μαθαίνουν συνήθειες ύπνου. Αν κουνάτε στην αγκαλιά σας το μωρό σας για να κοιμηθεί κάθε νύχτα για τις πρώτες 8 εβδομάδες, γιατί να περιμένει κάτι διαφορετικό αργότερα;
3-6 μηνών
Συγχαρητήρια! Από τώρα και μετά αφήστε πίσω σας τις νύχτες που σηκωνόσασταν κάθε 2 με 3 ώρες – το ελπίζω. Από τον 3ο με 4ο μήνα τα περισσότερα μωρά κοιμούνται 15 ώρες την ημέρα, οι δέκα από τις οποίες είναι τη νύχτα και οι υπόλοιπες μοιράζονται ανάμεσα στους 3 ημερήσιους ύπνους (το νούμερο αυτό θα πέσει στους δύο όταν το μωρό σας γίνει 6 μηνών). Μπορεί ακόμα να σηκώνεστε μια με δύο φορές τη νύχτα για τάισμα στην αρχή αυτού του σταδίου, όμως στους 6 μήνες θα μπορεί να κοιμάται όλη τη νύχτα.
Σ’ αυτή την ηλικία να θυμάστε τα παρακάτω για να είστε σίγουροι ότι το μωρό σας μαθαίνει σωστές συνήθειες ύπνου:
- Όταν το μωρό σας ήταν νεογέννητο, σας ήταν εύκολο να το βάζετε για ύπνο βασιζόμενη στα σημάδια υπνηλίας (τρίψιμο ματιών κλπ). Τώρα που είναι λίγο μεγαλύτερο, θα πρέπει να εφαρμόσετε ωράριο ύπνου. Μια καλή ώρα για βραδινό ύπνο είναι συνήθως μεταξύ 7 και 8:30 μμ. Λίγο αργότερα και το μωρό σας θα κουραστεί με αποτέλεσμα να δυσκολευτεί να κοιμηθεί. Μπορεί να μη σας φαίνεται κουρασμένο αργά τη νύχτα – αντιθέτως δε, μπορεί να σας φαίνεται ιδιαίτερα ενεργητικό, έτοιμο να ανέβει στους τοίχους. Όμως πιστέψτε με: αυτό είναι σίγουρο σημάδι ότι είναι περασμένη η ώρα. Μπορείτε να εφαρμόσετε ωράριο και για τους ημερήσιους ύπνους όπως κάνετε και για τον βραδινό ή κοιμήστε το μωρό σας όποτε νοιώσετε ότι κουράστηκε και χρειάζεται να γεμίσει τις μπαταρίες του!!! Εφόσον κοιμάται αρκετά, ότι προτιμήσετε να κάνετε είναι σωστό.
- Αν ήδη δεν το έχετε πράξει, τώρα είναι η καλύτερη στιγμή να εφαρμόσετε μια σταθερή διαδικασία πριν τον ύπνο. Η διαδικασία αυτή μπορεί να περιλαμβάνει ένα (ή όλα) από τα παρακάτω: μπάνιο του μωρού, να παίξετε λιγάκι και ήσυχα με το μωρό σας, διάβασμα παραμυθιού, τραγούδι με νανούρισμα και φιλάκι μετά. Ότι διαδικασία και να διαλέξετε φροντίστε να την εφαρμόζετε με την ίδια σειρά και την ίδια ακριβώς ώρα κάθε νύχτα.
- Αν το μωρό σας δείχνει να κοιμάται περισσότερο από 10 ώρες τη νύχτα, είναι σωστό να το ξυπνάτε το πρωί ώστε να ρυθμίζετε τον ημερήσιο ρυθμό του. Παρότι φαίνεται πως 10 ώρες τη νύχτα δεν είναι πρόβλημα , το μωρό σας χρειάζεται να ακολουθεί κανονικό ρυθμό ύπνου / ξυπνήματος και να «συμπληρώνει» με τους υπνάκους της ημέρας.
- Τα μωρά των 3 με 6 μηνών έχουν ένα καινούργιο πρόβλημα: δυσκολεύονται να κοιμηθούν. Αν παρουσιάζει κάτι τέτοιο, πρώτα σιγουρευτείτε πως δεν μένει ξύπνιο μέχρι αργά. Αν κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, υπάρχει η πιθανότητα να έχει αναπτύξει προβληματικούς συσχετισμούς ύπνου. Πρέπει να μάθει να κοιμάται μόνο του κι όχι επειδή το νανουρίζετε στα χέρια σας, στο στήθος σας ή με πιπίλα.
6-9 μηνών
Τα μωρά σε αυτή την ηλικία χρειάζονται περίπου 14 ώρες ύπνου την ημέρα και είναι ικανά να κοιμούνται μέχρι και 7 ώρες συνέχεια. Πιθανόν να κοιμάται για 1 με 2 ημερήσιους ύπνους των 1,30 με 2 ωρών ο καθένας, ένα την ημέρα κι ένα το απόγευμα. Θυμηθείτε ότι σταθερά ωράρια ύπνου ρυθμίζουν τις συνήθειες του μωρού σας.
Σ’ αυτή την ηλικία έχετε στο νου σας τα παρακάτω:
- Παρότι ήδη εφαρμόζετε κάποια ρουτίνα πριν τον βραδινό ύπνο (παραμύθι, τραγουδιστό νανούρισμα, μπάνιο), σε αυτή την ηλικία το μωρό θα αρχίσει να συμμετέχει σ’ αυτή. Σιγουρευτείτε πως διατηρείτε την ίδια σειρά και την ίδια ώρα κάθε βράδυ.
- Και οι δύο σας θα ωφεληθείτε με το να έχετε σταθερό ημερήσιο πρόγραμμα. Τούτο δεν σημαίνει πως πρέπει το μωρό σας να τρώει μεσημεριανό στις 12:15 ακριβώς, σημαίνει όμως ότι πρέπει να τηρείτε ένα προβλέψιμο πρόγραμμα. Όταν το μωρό σας κοιμάται, τρώει και παίζει περίπου την ίδια ώρα την ημέρα, είναι πολύ πιθανόν να μη σας προβληματίζει στον ύπνο.
- Το μωρό σας πρέπει να μάθει να κοιμάται μόνο του. Αν αρχίσει να κλαίει, η επόμενη κίνηση εξαρτάται από εσάς. Οι περισσότεροι ειδικοί συστήνουν να περιμένετε μερικά λεπτά για να δείτε αν πράγματι είναι εκνευρισμένο
Μωρά που πριν δεν παρουσίαζαν προβλήματα ύπνου μπορεί ξαφνικά να αρχίσουν να ξυπνούν τη νύχτα ή να δυσκολεύονται να κοιμηθούν τη νύχτα. Γιατί; Τα προβλήματα ύπνου συχνά συνοδεύουν «το άγχος αποχωρισμού». Μέχρι τώρα το μωρό σας έχει μάθει να κάθεται, μπουσουλάει και πιθανόν να σηκώνεται όρθιο. Πολύ πιθανόν λοιπόν να θέλει να εξασκεί τις νέες του ικανότητες και κατά την ώρα ύπνου και να ενθουσιαστεί τόσο ώστε να ξυπνά μόνο και μόνο για να κάτσει όρθιο μια ακόμη φορά!
Μπορείτε να δοκιμάσετε επίσης να μεταθέσετε την ώρα ύπνου μισή ώρα νωρίτερα αν π.χ. δείτε πως το μωρό σας που κοιμάται μετά τις 8.30 μμ ξαφνικά ξυπνά τη νύχτα. Δοκιμάστε το! Τις περισσότερες φορές πιάνει!
9-12 μηνών
Τα μωρά σ’ αυτή την ηλικία κοιμούνται περίπου 10 με 12 ώρες τη νύχτα και 1 με 2 φορές την ημέρα για 1.30 με 2 ώρες τη φορά. Αλλά αυτό όχι σε όλα τα μωρά, χωρίς να ανησυχείτε όμως (διαβάστε εδώ). Σιγουρευτείτε πως κοιμάται αρκετά γιατί ο ύπνος είναι σημαντικός για την ανάπτυξη του. Συνεχίστε να επιμένετε στο σταθερό πρόγραμμα ύπνου.
Καλησπέρα σας, έχω ένα μωράκι πλέον 10,5 μηνών. από τη γέννησή του δεν του πολυάρεσε ο ύπνος που λέμε, κοιμόταν ανά 3 ώρες αλλά ένα τέταρτο με μισή ώρα και αυτή με το ζόρι. το μόνο που έφτιαξε στο 6μηνο είναι το βράδυ έπεφτε εύκολα για ύπνο μετά από συγκεκριμένη ρουτίνα ύπνου που την κάνω μέχρι και σήμερα και απλά ξυπνάει ενδιάμεσα το βράδυ για να πιει γάλα και ξανακοιμάται. πλέον στους 10 μήνες δεν κοιμάται εύκολα, ενώ του κάνω τη ρουτίνα ύπνου ακριβώς την ΄ίδια, πίνει το γάλα του τον βλέπεις οτι είναι νυσταγμένος και με το που τελειώσει το γάλα του θέλει να σηκωθεί από τη κούνια του και δεν τον κάνεις καλά. θέλει να παίξει, να πάει μέσα σε άλλο δωμάτιο και μόλις τον βάλεις να παίξει δεν ξέρει τι θέλει και γκρινιάζει γιατί φυσικά νυστάζει. του έκοψα και τον απογευματινό ύπνο μπας και κοιμηθεί πιο εύκολα μετά νωρίς το βράδυ αλλά τίποτα. μετά από 1,5 ώρα κουνήματος σε καρότσι ή ριλάξ και αφού του βάλω ένα τραγουδάκι να βλέπει κ να ακούει. έχω δοκιμάσει τα πάντα δεν κοιμάται διαφορετικά και όλη μέρα δεν χρησιμοποιώ ούτε κινητό ούτε τηλεοράση και δεν τα έχει μάθει.
Δεν βλέπω να αναφέρετε στο σχόλιό σας πόσες ώρες κοιμάται το βράδυ και τί ώρα ξυπνάει. Γιατί αν κοιμάται συνολικά 10-12 ώρες τη νύχτα, τότε απλά δεν νυστάζει την ώρα που προσπαθείτε να τον κοιμήσετε! Αν ισχύει αυτό, τότε προσπαθήστε να τον ξυπνάτε σταδιακά νωρίτερα κάθε πρωί, ώστε να πηγαίνει νωρίτερα το βράδυ για ύπνο.
Καλησπέρα σας πολύ ενδιαφέροντα τα όσα αναγράφετε στο κείμενο σας παραπάνω ..θα ήθελα να κάνω μία ερώτηση..
Έχω μία μπέμπα περίπου 40 ημερών κοιμάται περίπου 3ωρακισ μέσα στη μέρα.. αν το ξεπερνάει την ξυπνάω για να είναι πιο εύκολο να κοιμηθεί το βράδυ??
Επίσης έχουν υπάρξει δύο βράδια που Έμεινε ξύπνια περίπου 4 με 5 ώρες χωρίς όμως να είναι ανήσυχη,απλώς έμεινε ξύπνια στο λικνο της .
Τι ρουτίνα μπορούμε να ξεκινήσουμε να έχουμε από τώρα για να τη βοηθήσει μελλοντικά τους επόμενους μήνες να κοιμάται??
“Ταισμα- παιχνίδι – υπνος” θεωρώ ότι μπορεί να επιτευχθεί τους επόμενους μήνες και όχι σε αυτή την ηλικία που είτε θηλάζει είτε παίρνει μπουκάλι μπορεί να την πάρει ο ύπνος μετά το τάισμα.
Για μωρό 40 ημερών είναι δύσκολο να εφαρμόσετε ρουτίνες ύπνου. Όπως αναφέρετε στο τέλος, όσο θα μεγαλώνει, τόσο θα προσαρμόζεται σε ένα νέο πρόγραμμα.
Καλημέρα, έχω μία μπέμπα 1 χρόνου και από την ημέρα που γεννήθηκε είναι λάτρης του ύπνου! Την τάιζα στον ύπνο της γιατί το βράδυ δεν ξυπνούσε ποτέ και από 2-3 μηνών κοιμάται σερί 20:00-8:00. Κοιμάται στην κούνια της αλλά μέσα στο δικό μας δωμάτιο προς το παρόν και την κοιμιζω πάντα αγκαλιά γιατί σε 2-3 λεπτά την έχει πάρει ο ύπνος. Εδώ όμως και 1 μήνα, από όταν δηλαδή έγινε 11 μηνών και στάθηκε καλά στα πόδια της, κοιμάται στις 20:00 αλλά ξυπνάει μετά από 1-2 ώρες, την παίρνω αγκαλιά γιατί δεν μπορεί να κοιμηθεί μόνη της και στριφογυρίζει πάνω μου σαν να μην μπορεί να βολευτει για να κοιμηθεί. Την αφήνω στην κούνια της και πάλι στριφογυρίζει με τα μάτια κλειστά σαν να προσπαθεί να βολευτει αλλά δεν τα καταφέρνει και ξυπνάει και κλαίει για αγκαλιά. Μέσα στην ημέρα κοιμάται 2-3 φορές περίπου 1 ώρα την φορά. Έχει γενικά πολύ εύκολο πρόγραμμα ύπνου και μου κάνει εντύπωση που ξαφνικά όλο αυτό έχει χαλάσει το βράδυ! Τι μπορεί να συμβαίνει? Γιατί κοντευουμε να τρελαθουμε και εγώ και εκείνη!
Καλησπερα! Έχω ένα μπεμπακο 2 μηνών! Εδώ κ μια Εβδομάδα έχει ξεκινήσει να θέλει να κοιμάται μόνο στην αγκαλιά μου και μόνο στο κρεβάτι μαζί μου και επισης θέλει όλη μέρα να τον έχω αγκαλιά! Είναι νωρίς για να του «κόψω» αυτή τη συνήθεια ή είναι λογικό να αντιδρά έτσι γιατι είναι πολύ μωρό!
Καλησπέρα σας
Έχω ένα μωράκι 9 μηνών
Από βρέφος έχουμε ανήσυχο ύπνο και δεν κοιμάται καλά η θέλει μόνο αγκαλια μου τον κοιμηζω τον αφήνω μέσα σε 10 λεπτά έχει ξυπνήσει και κάθεται κ κλαίει να τον πάρω το προβλημα μας είναι ο βραδινός ύπνος η ρουτίνα μας τώρα το καλοκαίρι. Είναι η κλασική μπάνιο φαγητό 20:00 και ύπνος στης 21:00 όμως 11:30 ώρα ξυπνάει κλαίγοντας του δίνω λίγο γαλατάκι ακόμα ( έτοιμο δεν θηλάζουμε πλέον ) και μετά μου ξυπνάει Ανα μια ώρα και δυσκολεύεται να κοιμηθεί τον βάζω κουνια ξυπνάει νερό που τον ακουμπήσω κλαίει με αποτέλεσμα κάποιες φορές να του δίνω έξτρα γάλα για να κοιμηθεί άλλη μια ώρα και να ξυπνήσει πάλι και ξανά από την αρχή τα ίδια , τον έχω βάλει και στο κρεβάτι μας ούτε εκεί βολεύετε σπάνια να μου κοιμηθεί παρά μόνο εάν τον βάλω μες της 4:30 που θα μου ξυπνήσει μετά από δυο ώρες έναν ύπνο σταθερό δεν έχουμε κάνει ποτέ έστω 4 ώρες , βγάζει και δοντάκια αλλά δε πιστεύω ότι αυτό τον κάνει τόσο ανήσυχο γενικα έχω σκεφτεί κ σύμβουλο ύπνου δεν ξέρω τι άλλο να του κάνω και με στεναχωρεί γιατί ούτε αυτός είναι ξεκούραστος
Σας ευχαριστώ
Καλημέρα σας!!
Έχω μια μπεμπούλα 59 ημερών. Κοιμάται πολλές φορές επάνω μου όταν θηλάζει..Πώς θα τη βάζω στο κρεβατάκι της να αρχίσει να κοιμάται μόνη της όταν έχει φάει;Την κρατάω αρκετή ώρα για να ρευτεί.Και η αλήθεια είναι έχει μάθει να κοιμάται αγκαλιά.
Το βράδυ θα έχει κοιμηθεί το αργότερο έως τις δύο κάποιες φορές (γιατί μεταξύ έντεκα – δώδεκα τις δίνουμε το τελευταίο γεύμα )
και θα ξυπνήσει στις έξι με οχτώ το πρωί.Απο το μεσημέρι και μετά κοιμάται ελάχιστα,τί μπορώ να κάνω για αυτό;Και βασικά όταν κοιμηθεί θα είναι στην αγκαλιά και μετά που θα τη βάλουμε στο κρεβατάκι της ξυπνάει.
Πάνω απ´ όλα να έχετε υπομονή γιατί μέρα με τη μέρα οι συνήθειες του μωρού σας αλλάζουν και θα φτάσει η μέρα που θα θέλετε να το πάρετε αγκαλιά και δεν θα μπορείτε από το βάρος που θα έχει πάρει!
Μερικές συμβουλές για να μπορέσει να κοιμάται στο κουνάκι του αντί για την αγκαλιά σας:
-Να το βάζετε για ύπνο με τα πρώτα σημάδια ύπνου και όχι να περιμένετε να κουραστεί περισσότερο για να κοιμηθεί βαθύτερα (δεν ισχύει). Τέτοια σημάδια είναι πχ. όταν είναι ήσυχο και κοιτάζει σταθερά στο χώρο, αφού το έχετε ταΐσει.
-Δημιουργήστε σταθερό περιβάλλον ύπνου (ήσυχο και σκοτεινό), με δροσερή θερμοκρασία.
-Δημιουργήστε ρουτίνες ύπνου (βραδινό μπανάκι, μετά μασάζ με βρεφικό λάδι, αλλαγή πάνας, λίγη αγκαλιά, κουνάκι).
-Ζητήστε βοήθεια από τον σύντροφό σας σχετικά με τα ξυπνήματα του μωρού σας (βάλτε ωράριο έγερσης ανά 4ωρο πχ. για εσάς και εκείνον).
-Υπομονή και επιμονή!!!!
Καλησπέρα έχω ένα κοριτσάκι 2,5 μηνών. Έχει μάθει να κοιμάται στην αγκαλιά μου και όταν πάω να την αφήσω κάπου ξυπνάει. Το βράδυ κοιμόμαστε μαζί στο κρεβάτι. Επίσης τώρα τελευταία στο μισάωρο ξυπνάει την ημέρα. Άλλες φορές καταφέρνω να την κοιμησω πάλι και άλλες όχι. Την φασκιωνω γιατί από μικρή τρόμαζε με την κίνηση των χεριών της και ξυπναγε. Θα ήθελα βοήθεια
Καλησπέρα σας. Εχω ένα μωρό 7 μηνών και 10 ημερών. Ο ύπνος της εχει διαμορφωθεί τις τελευταίες ημέρες ως εξης:
Κοιμάται 22:00, κάνει ένα ξυπνημα για γάλα κατα τις 4-5πμ και ξανακοιμάται έως τις 8:00πμ. Κάνει 2 ημερήσιους ύνπους περίπου 1,5 ώρα ο καθένας. Από τον τελευταίο ημερήσιο ύπνο ξυπνάει κατα τις 17:00-17:30. Και κοιμάται για βράδυ στις 22:00 και αλλά με αρκετή γκρίνια, ενώ δείχνει να νυστάζει απο τις 20:30.
Είναι φυσιολογικό να κάνει τόσο μεγάλο παράθυρο 5 ωρών μεχρι να κοιμηθεί για βράδυ;
Είναι φυσιολογικό το παράθυρο αυτό που αναφέρετε, όπως φυσιολογικές και οι ώρες ύπνου του μωρού σας.
Καλησπέρα!! Έχω ένα μωρό που την άλλη βδομάδα θα γίνει δύο μηνών ! Την ημέρα κοιμάται περισσότερο από την νύχτα, θα πρέπει μέσα στην ημέρα να το ξυπνάω ?
Δεν χρειάζεται να το ξυπνάτε. Απλά την ημέρα θα υπάρχει φως στο δωμάτιο του και οι φυσιολογικοί ήχοι της ημέρας (πχ. πλυντήριο, σκούπα, ομιλίες κλπ).
Το βράδυ πιο σκοτεινά και χαμηλής έντασης ήχοι περιβάλλοντος.
Με τον καιρό το μωρό σας θα προσαρμόσει μόνο του τις ώρες ύπνου.